Afet öncesi yapılması gereken değerlendirmeler
1. Çevre sağlığı acil çalışma planı oluşturmada öncelikle acil çalışmalara katılacak örgütlerin envanterini çıkarmalıdır. Bu amaçla, yerel olaylarla ilgili planlarda rol alacak gruplar arasında iletişim kanalları oluşturulmalı, isim, adres ve telefon numaralarını içeren bir liste asil ve alternatif üyeler için hazırlanmalıdır.
2. Afetin haberleşme, ulaşım, sağlık gibi yaşamsal hizmetler üzerindeki etkileri değerlendirilmeli ve temel çevre sağlığı düzeyleri belirlenmiş olmalıdır.
a. Afetin çevre sağlığı yönünden önem gösteren altyapılara etkisi belirlenmelidir.
b. Afetin ulaşım üzerine etkileri öncelikle belirlenmelidir. Temel gıda maddeleri ile ilaç, giyecek vb. konusunda yapılacak yardımlar ve diğer hizmetlerin planlaması ulaşım durumuna göre yapılmalıdır.
c. Afetin su ve besinler üzerine bulaşma açısından etkileri belirlenmelidir. Bulaşmanın, su ve besinlerin kaynağında, taşınmasında, işlenmesinde, depolanmasında veya dağıtımın farklı aşamalarında gerçekleşebileceği düşünülmelidir.
d. Kimyasal kirleticilerin gıda ve su stoklarına ulaşması yönünde kuşkuları güçlendiren kanıtlar yoksa ilk önce mikrobiyolojik bulaşma açısından afetin etkileri değerlendirilmelidir. Su kaynaklarının zarar görmesi durumunda afet bölgesindekilerin en az yüzde 15'inin gereksinimlerinin karşılanmasına yeterli destek önceden araştırılmalıdır.
3. Değerlendirme sonucunda, öncelikler belirlenerek kaynak kullanımı açısından en verimli program yapılmalıdır. Planlamada risk altındaki grupların sorunlarının çözümüne öncelik verilmelidir.
4. Personelin korunması için gereken önlemler alınmalı, barınma, beslenme ve diğer ihtiyaçlarının karşılanması planlanmalıdır.
5. Destek ve donanımla ilgili malzemelerin değerlendirilmesi gerekir. Hizmetin ulaştırılabilmesi için mevcut kullanılabilir yollar, harita ve imar planları, şehir su, elektrik ve kanalizasyon şebekelerinin krokileri, temel ve yardımcı personel listesi, acil gereksinimlerin listesi, bunların nasıl sağlanabileceği ve kullanılabileceği, stoktaki malzemelerin envanteri gibi normal koşulların sağlanabilmesi için gerekli olan malzeme kayıtları varsa hemen çalışmalara temel alınmalı, yoksa bunların tahmini durumları belirlenmelidir.
6. Afet bölgesinde, afetin türüne göre çevre sağlığı risk haritası çıkarılmalı ve planlamalarda göz önüne alınmalıdır.
7. Acil önlemler başlatıldıktan ve afetin ani etkileri kontrol altına alındıktan sonra, iyileştirme önlemleri belirlenmeli ve uygulama başlatılmalıdır. Bu çalışmalardan; acil önlemlerin sürekliliğinin sağlanması, desteklenmesi, ek önlemler alınması, su, gıda, sıvı ve katı atıkların izalesi, ulaşım, elektrik gibi ihtiyaçların yeterli ve sürekli karşılanabilir hale getirilmesi sağlanmalıdır.
8. Her uygulama, her seferinde yapılacak değerlendirmelerle yeniden ele alınmalıdır.
9. Son olarak eldeki olanaklarla verilecek hizmetin geliştirilmesini sağlamak üzere çalışmalar yapılmalıdır.
Bütün bunların yapılabilmesinde önceden çevre sağlığı açısından önemli olan tüm alt yapı ve yapılarla ilgili bilgi sahibi olunması esastır.
1. O bölgede meydana gelebilecek değişik afet tiplerine göre zarar görebilecek alt yapı bileşenleri nelerdir?
2. Su deposu ne durumdadır?
3. Afete bağlı olarak katı atık toplama ve zararsız hale getirme bölgeleriyle ilgili herhangi bir sorun çıkabilir mi?
4. Afet bölgesinde çevreye kimyasal yayılımına neden olabilecek herhangi bir depo, sanayi kuruluşu vb var mıdır?
5. Afete bağlı olarak çevreye yayılabilecek petrol, kimyasal vb. birikinti veya depolanma bölgesi var mıdır?
6. Afetlere bağlı olarak yıkılabilecek baraj, set vb var mıdır?
7. Bir afetin oluşması bir başka afetin ortaya çıkmasına neden olabilir mi? Sözgelimi depreme bağlı olarak toprak kayması veya çığ sorunu ortaya çıkabilir mi?
Bu ve buna benzer birçok sorunun önceden sorularak afet senaryoları halinde değerlendirilmesi gerekir. Afet senaryo çalışmaları sağlık personelinin gerekli müdahalelere hazır olması açısından çok büyük önem taşımaktadır.
