ABD’de de 2008 yılında yaşanan ‘Mortgage krizi’ sonrası dünya finans sistemine karşı ciddi bir güvensizlik oluşmaya başladığına dikkat çektiğim önceki yazımda, kripto paraların gelişimlerini anlatmıştım. 2009 yılından itibaren kripto para hayatımıza girerken, mevcut haliyle piyasaları manipülasyonda kullanılması da; ülkeleri kripto paralara karşı acil vergisel düzenlemeler yapmaya yönlendirdiğini belirtmiştim. Öte yandan kripto varlıklara ilişkin düzenlemenin olmamasının OECD-Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) de Türkiye’yi gri listede tutmasının nedenlerinden birisi olarak gösterildiğini belirtmiş, Türkiye’nin ise mortgage krizinden 16 yıl sonra, kripto para düzenlemesi konusunda adım atmaya karar verdiğini hatırlatmıştım. Bu kapsamda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ‘Kripto Para Yasası’ için çalışmalara başlandığını söyleyeyim, düzenlemenin Mart ayına kadar TBMM’ye sunulması hedefleniyor.
Şimdi de kripto paraların dünyada kullanımları konusunda bulabildiğim ülke örneklerini anlatayım…
Dünyada kripto paralara ilişkin uygulamalar!
Dünya genelinde kripto vergiler ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Bazı ülkeler sıkı bir dijital varlık vergisi rejimini benimserken, bazıları daha rahat bir yaklaşım sergiliyor. Dünya genelinde kripto paralardan gelir ve sermaye vergisi yönünden vergi takibi yapılıyor.
Buna göre gelir vergisi; maaşlar, ücretler ve komisyonlardan oluşan dijital varlıklar biçimindeki kazançlara uygulanıyor. Sermaye kazançları vergisi ise; bir kişinin bir dijital varlığı satması veya kripto varlıklarının tasfiyesine yol açacak bir işlem yapması halinde uygulamaya giriyor.
Dünyada kripto paralara ilişkin ülke uygulamalarındaki bazı örnekleri şöyle özetleyebiliriz:
Amerika Birleşik Devletleri
ABD'de dijital varlıklarını nakde çeviren kişiler, vergi dilimine bağlı olarak kazanılan kâr üzerinden sermaye kazancı vergisi ödüyor. Bir yıldan az tutulan dijital varlıklar için sermaye kazancı vergisi %10 ila %37 arasında değişiyor. Ancak daha uzun süre elde tutuluyorsa, o zaman sıfır ile yüzde 20 arasında bir vergi uygulanıyor. Yine maddi mal veya hizmet satın almak için kripto satmak da belli oranda vergiye tabi tutuluyor. ABD Gelir İdaresi Başkanlığı (IRS), dijital varlık işlemlerinde hisse senetleri ve tahvilleri sermaye kazancı vergisi olarak kabul ediyor. Maaş ve ücretlerden elde edilen her türlü kazanca gelir vergisi dilimine göre vergi getiriyor. Yine mal ve hizmet alımında ödemenin kripto olarak yapılması halinde bu işlemler, gelir olarak bildirilmek zorunda. Kripto para ile hayır kurumlarına yapılan bağışlar vergiye tabi değil. 15 bin doların altında kripto para ile yapılan hediyeler de vergi dışı. Ancak, hediyeyi alan kişinin hediyeyi ikincil kripto para piyasasında satması halinde sermaye kazancı vergisine tabi vergi ödüyor.
Almanya
Almanya'da kripto paralar özel mülkiyet olarak sınıflandırılıyor. Bu nedenle gelir vergisine tabi tutuluyor. Alman vergi sistemi hem bireyler, hem de işletmeler için vergi yükümlülüklerinin azaltılmasına yol açabilecek muafiyetler sunuyor. Bir yıldan fazla elde tutulan dijital varlıklar vergiye tabi tutulmuyor. Yine bireysel uzun vadeli kripto varlıklar da vergiden muaf tutuluyor. Ancak eğer kişi dijital varlıklarını bir yıl içinde satarsa, vergi dilimine bağlı olarak %45'e kadar gelir vergisi ödüyor. Dijital varlık satışlarından elde edilen ve 600 Euro'nun altındaki kazançlar vergiye tabi değil. Yine kripto madenciliği ticari faaliyet olarak kabul edildiği için elde edilen gelirden madencilerin yaptığı masraflar düşürülerek, vergilendiriliyor.
İngiltere
Ülkede dijital varlıklar 3 farklı kategoriye ayrılıyor. Değişim tokenleri (Bitcoin, Etherium gibi), güvenlik tokenleri (işletme sahipliğini temsil eden) ve hizmet tokenleri (işletmeler tarafından belirli amaçlar veya amaçlar için verilen) şeklinde. 6 bin Sterlinin üzerindeki kripto kazançlar, sermaye kazancı vergisine tabi. Nisan 2023 itibarıyla dijital varlıkların satışından, bir kriptonun diğeriyle değiştirilmesinden kaynaklanan kripto kazançları ve ödemeler, şartlara göre %20'ye kadar sermaye kazancı vergisine tabi olmaya başladı.
Singapur
Kripto varlıklarından elde edilen sermaye kazançları vergilenmiyor. Hobi olarak Bitcoin madenciliği yapan kişiler vergiye tabi değil, ancak ticaret olarak yapanların gelirlerini beyan etmeleri ve vergi dilimlerine göre vergi ödemeleri gerekiyor. 300 Singapur dolarının (SGD) üzerindeki alma ve borç vermeler vergiye tabi. Yine kripto ödemeleri %8’lik mal ve hizmet vergisinden muaf tutuluyor. Kriptoyla ödenen mal ve hizmetler 'takas işlemleri' olarak görülüyor, dolayısıyla bu işlemleri fiyat satın alımlarından alınan %8 vergiden muaf tutuluyor.
Japonya
Japonya, Bitcoin-BTC veya Etherium-ETH gibi kripto para birimlerini yasal ödeme aracı olarak tanımıyor. Yerleşik kişilerin dijital varlıklardan elde edilen gelirleri yıllık vergi beyannamelerinde bildirmeleri gerekiyor. Kripto kazançları gelir vergisi kapsamında sınıflandırılıyor ve istihdam gelirlerine benzer vergi oranlarına tabi tutuluyor. Vergiler %5 ile %45 arasında değişiyor. Japonya, gelir vergisine ek olarak, kripto kullanıcılarının sırasıyla %4 ve %6 valilik ve belediye vergi oranlarından oluşan %10 konut vergisi oranı ödemesini şart koşuyor. Kişinin cüzdanları arasında kripto transferi vergiye tabi değil
Avustralya
Avustralya kriptoyu mülk olarak sınıflandırıyor. 2019'dan beri vergi uyumluluğunu sağlamak için dijital hizmet sağlayıcıların kripto işlemleri izleniyor. ABD'ye benzer şekilde dijital varlık kazançlarına gelir veya sermaye kazancı vergisi uyguluyor. Yatırımcılar uzun vadeli ellerinde tutarlarsa sermaye kazanç vergisine tabi oluyor. Varlıklarını bir yıldan fazla bir süre elinde bulunduran Avustralya'daki bireysel kripto yatırımcıları %50 indirimden yararlanabiliyor. Kripto satışlarından zarar gören dijital varlık sahipleri, bunu vergi dairesine onaylatırlarsa, sermaye kazançlarını dengelemek için kullanabiliyorlar.
