Kış aylarının kendisini hissettirmesinin ardından artan soğuk havalar birçok kişiyi hasta ediyor. 2023 verilerine göre Türkiye’de hastane acil servislerine başvuran her 100 kişiden 70'inin grip olduğu saptandı. Bu hastaların büyük çoğunluğunu ise 18 yaş altı çocuklar oluşturuyor. Özellikle okullarda yaygınlaşan grip sorunu aileleri de olumsuz etkiliyor. Bununla birlikte yanlış beslenmeden kaynaklı oluşan yüksek kolesterol yılda 18 milyon insanın ölümüne sebep oluyor. Çocuk yaştaki bireylerde de kolesterol artışı gözleniyor. Tüm bu hastalıkların detaylarını ve bunlardan korunma yollarını Beslenme ve Diyet Uzmanı Arzu Şen’e sorduk.
· Kışın artan kalp damar hastalıklarının sebebi, gribal enfeksiyonlar olabilir mi?
Kalp damar hastalıkları ve gribal enfeksiyonlar çok ayrı ayrıntılı iki farklı hastalık olmasına rağmen her ikisinin de birbirini tetiklediği noktalar bulunmakta. Sizin de sorduğunuz üzere kış ayları daha riskli dönemler. Gribal enfeksiyonlar direnci zayıf kronik olarak kalp damar sağlığı bozuk bir bireyi daha rahat etkileyebildiği gibi, gribal enfeksiyona geçirmekte olan kronik kardiyolojik bir hasta bu enfeksiyon ve enfeksiyonun getirileri ile tetiklenip kardiyolojik hastalığının gidişatını ağırlaştırabiliyor. En bilindik halleriyle kalp krizi riski artıyor, tansiyon dengesi bozuluyor, akciğerlerin etkilenmesi nefes zorluğu ve öksürük kalbi yorabiliyor, ateş ve su kaybı damarları kötü yönde etkileyebiliyor. Bu nedenle yakın zamanda ağırlığını atlattığımız pandemide her türden kronik hastaları bu enfeksiyondan korumamız çok önem teşkil etti. Biliyorsunuz ki gribal enfeksiyonlar virüs kaynaklı hastalıklardır.
“MİNERAL VE VİTAMİN AÇIĞIMIZ OLMAMALI”
· Bu virüslerden korunma yolları neler?
Virüsten korunmanın bildiğimiz yolları da aşı, insanlarla yakın teması azaltma, hijyen yaklaşımlarıdır. Tabi virüse maruz kalma halinde bağışıklık sistemi güçlü bir bedenle karşılanması da bir korunma yöntemidir. Öncesinde anlattığımız gibi yeterli dengeli beslenmeli, mineral ve vitamin açığımız olmamalıdır. Su tüketimi ve günlük fiziksel aktivite her iki hastalık için de korunma yöntemidir. Kalp damar hastalıklarının kışın artmasının bir diğer nedeni yaza göre daha hareketsiz bir yaşam ve daha yağlı beslenmedir. Her aşamada beslenme dengesini bozmadan ilerlemek oldukça önemlidir.
· Özellikle okullarda yaygınlaşan grip sorunu; hem okul yetkilileri hem de aileler açısından nasıl bir işbirliği ile ortadan kalkar?
Genel olarak viral hastalıklar özellikle gribal enfeksiyonlar havadan ve minik temaslardan kolayca bulaşabilen hastalıklardır. Belirttiğimiz üzere insanlarla yakın temastan kaçınma bir nevi karantina iyi bir korunma yöntemidir ancak 18 yaş altı okul çağı grubudur ve eğitimler, yakın temas, toplu halde, kapalı alanlarda olduğu için bulaşma çok rahat olabilmektedir. Aileden okula okuldan ailelere... Ayrıca 18 yaş altı kendini koruma yetisi düşük bir yaş grubudur. Ana okul ve ilkokulu düşünecek olursak çok daha durumu rahat görebiliriz. Okul süreci ve temas devam etmek zorunda olduğuna göre diğer korunma yöntemleri üzerinde durmalıyız. Hijyen bunlardan birisi tabi ki.
“SAĞLIKLI BİREY BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ GÜÇLÜ BİREYDİR”
· Çocuk ve ergenlerde nasıl bir beslenme planı oluşturulmalı?
Çocuk ve ergenlerde beslenme ise zaten günümüzün önemli bir konusu. Özellikle aileler düzenli dengeli ve çeşitli beslenmelerini ellerinden geldiği kadar iyi sağlamaları gerekiyor. Okula kahvaltısız gitmemek, mutlaka okulda tüketebileceği sağlıklı yiyeceklerden oluşan beslenme çantası desteği sağlamak, çocukların abur cubur eğilimini minimuma düşürmek, bir çocuğun bütün besin gruplarını düzenli tükettiğinden emin olmak, öğün atlamamasını sağlamak, sağlıklı içeceklere yönlendirmek ayran, taze meyve suyu, ıhlamur gibi, çocuğun fiziksel aktivitesini artırıcı olanaklarını sağlamak oldukça önemlidir. Sağlıklı çocuk hatta birey bağışıklık sistemi güçlü bireydir. Bu da virüslerden bir noktada korunmak demektir.
· Yine 2023 verilerine göre yüksek kolesterolün yılda 18 milyon insanın ölümünden sorumlu olduğu tespit edildi. Çocuk yaştaki bireylerde de kolesterol artışı gözlendi. Trans yağların insan vücuduna etkileri ve bundan korunma adımları neler?
Kalp damar sağlığı bozulma koşul ve aşamalarından biridir kolestrol yüksekliği. Başlı başına oldukça geniş ve önemli bir konudur aslında. Özetle anlatacak olursak kolestrol yüksekliği kandaki yağın yükselmesi durumudur. Genetik faktörler, yanlış beslenme, hareketsizlik en büyük sebepleridir. Günümüzde bu sebepleri oluşturacak özellikle çocukluktan itibaren sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam ciddi oranla artışa geçmiştir. Sonuçları da bu şekilde görmekteyiz.
“OMEGA ALIMLARININ DENGESİ İYİ SAĞLANMALIDIR”
· Yanlış beslenmekten ne anlamalıyız?
Yanlış beslenmeyi biraz daha açacak olursak hazır, paketli, çok yağlı, şekerli, öğün düzeni olmayan, tek yönlü, pişirme yöntemleri sağlıksız, az posalı, yiyeceğin içeriği açısından riskli beslenme diyebiliriz. Kolestrolde diğer besinlerin günlük tüketimi de önemlidir fakat en önemlisi yağ tüketim şekli, çeşidi ve miktarıdır. Bu nedenle bitkisel yağlar tercih edilmelidir özellikle zeytinyağı tüketimi sağlanmalıdır. Zeytinyağı omega 9 kaynağımızdır. Omega 6’yı ayçiçek ve mısırözü yağlarından alırız. Omega 3 kaynağımız da balıktır. Omega alımlarının dengesi iyi sağlanmalıdır. Katı yağ ve margarin kalp sağlığı açısından önerilmemektedir. Omega 3 için haftada1-3 kere balık tüketimi önerilmektedir. Pişirme yöntemi olarak yağların yanacağı şekilde örneğin kızartma kavurma şekli tercih edilmemelidir. Bütün bunların yanı sıra kolestrol yüksekliklerinde beslenmenin posa miktarı yüksek tutulmalı, sebze tüketimi arttırılmalı, meyve tüketimi önemsenmeli, hayvansal gıdalar miktarlandırılmalıdır.
· Bağışıklı sisteminin güçlenmesi açısından C vitamininin önemini anlatır mısınız?
Bağışıklık sistemi açısından en önemlisi diyebileceğimiz vitamindir. Antiviral ve antibakteriyal etkisi vardır. Bağışıklığı artırır ve güçlendirir. Grip ve soğuk algınlığına karşı koruyucudur. Gribal durumlarda hastalığın sürecini kısaltır. Aslında bütün sebze ve meyveler kaynağıdır. Ancak en çok turunçgiller, yeşilbiber, maydanoz ve kuşburnuda bulunur. Günlük gereksinim; yetişkinler için 60-75 miligram (mg), çocuklar için 50 mg'dır. Günlük aldığımız C vitamininin sadece yüzde 75 vücut tarafından emilebilir. Yani 100 mg C vitaminini besinlerle tükettiğimizde vücut onun 75 mg'ını alabilir.
“BUZDOLABI TEMİZLİĞİ ÖNEMLİ”
· Beslenmede hijyenin önemi nedir?
Aslında bu konu oldukça geniştir. Beslenmede hijyen her dönem için gereklidir, şu dönem daha da gerekli. Bu zamanlarda, aldığımız yiyecek eğer paketliyse, paketi mutlaka yıkayın. Pişirilen gıdaların hepsini iyice pişirin. Pişmeden tüketilen ancak yıkanabilen yiyecekleri, iyice yıkayıp, normalde besin kaybından dolayı önermeyiz ama suda veya sirkeli suda bir süre bekletin. Kabuğu soyulabilen sebze ve meyveleri iyice yıkayıp soyarak tüketin. Buzdolabı temizliği önemlidir, besinlerinizi ayırın, kendi paketlerinize yerleştirin ve buzdolabını sık sık temizleyin.
