Türkiye’de en kolay para kazanma yöntemi al-sat sistemidir. Üretime, eğitime, ekonomiye doğrudan katkı yok, istihdam ise ucuz iş gücüne dayanır.
Dostlar alışveriş yaptığım mahallemizdeki markette çalışanların “madem gazetecisin yazsana abi” demesi üzerine zincir marketleri açık kaynaklardan inceledim.
Son 20 yılda sarmaşık gibi ülkeyi kaplayan üç harfli mağazalar zincirlerinin istihdam politikası içler acısı. Sabah 09-10’da açılan mağazalar akşam 22.00 de kapanıyor. Yemek arasını saymazsak 12 saat çalışma düzeni hakim.
Ücretler ise depo ve kasiyer ücreti (deneyime göre değişmekle birlikte) 22.104 TL ile 30 bin TL arasında.
Tamamına yakını İslami sermaye olan bu kuruluşlardan kurumsal olarak en büyüğü BİM. Sadece Türkiye’de değil, Fas ve Mısır’da da mağazaları var. Toplam 13 bin 583 mağaza ve 95 bin çalışan ile hizmet veriyor.
Ayrıca biraz daha üst sınıfa hizmet eden FİLE Marketler’i de hizmete soktular.
İktidarın üç yıl önce patates ve soğanda yaşanan fiyat artışından sorumlu tuttuğu şirket BİM'di anımsadınız mı? Erdoğan’ın açıklamalarından sonra BİM’in CEO’su Galip Aykaç görevden ayrılmak zorunda kalmıştı.
Erdoğan küçük yatırımcıyı dikkate almadan halka açık bir şirket olan BİM’i suçlamaktan geri kalmamış ama A-101 ve ŞOK gibi zincirlere ise nedense dokunmamıştı.
Fırsattan istifade A-101 bu açıklamalardan sonra “Yürü ya kulum” oldu. Şirketin kendi internet sitesi verilerine göre ülke genelinde 13 binden fazla mağaza var. Toplam 70 bin kişi çalışıyor.
Bu arada birde TOMBANK diye katılım bankası kurdular ve "hadi kart" uygulaması ile finans sektörüne de girdiler. (İktidarla ortaklıkları ne ola ki…?
Ücretler BİM ile aynı. Kasiyer ve depo elemanları 22.104 TL ile 30 bin TL arasında maaş alıyor. Mağaza ve bölge müdürleri biraz daha fazla ücret alıyor.
Üç harfliler olarak bilinen bu mağazalar arasında görece en küçüğü olan Ülker’in dahil olduğu Yıldız Holding Kuruluşu olan Şok’un 11 bin 018 mağazası var.49 bin personel çalışıyor.
Şikayetvar vb. platformlarda personel yetersizliği gerekçesiyle en çok şikayet edilen kuruluş.
Ücret politikası aynı. Sanki sözleşmiş gibiler. Bir de bu mağazalarda çalışanlara oturmak yasak iyi mi? Örneğin kasiyer; saatlerce ayakta duruyor.
Kısa sürede varis olmaları kaçınılmaz. Ulusal ölçekli marketlerden Migros ve CarfurSA hem ücret hem de çalışma koşulları bakımından üç harflilere göre daha iyi. CarfurSA da çalışanlar sendikalı. Bu kurumlarda fazla mesai uygulaması da var.
Dostlarım, TÜİK’in yılın ilk 6 ayı Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2025 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre 52 bin kişi artarak 3 milyon 47 bin kişi oldu.
İşsizlik oranı ise 0,2 puan artarak %8,6 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %7,1 iken kadınlarda %11,4 olarak tahmin edildi.
İşte bunu fırsat bilen açgözlüler oturmak için kasiyere bir sandalyeyi çok görürken 12 saat çalıştırmayı kendileri için hak biliyor.
