Geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir kitap dikkatimi çekti: 'Eşkıyalar ve Devlet'...
'Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi' alt başlığını taşıyan kitap, Prof. Karen Barkey tarafından yazılmış ve 1994 yılında ilk olarak ABD'de Cornell University Press tarafından yayınlanmış...
Karen Barkey, Türkiye ve Osmanlı tarihi konusunda uzman olan bir sosyoloji profesörü ve 'Gezi eylemleri, 17-25 Aralık soruşturması, 15 Temmuz darbe girişiminin uluslararası ayağı' olduğu iddiasıyla hakkında yakalama kararı çıkartılan Henry Barkey'nin kardeşi!
***
İzmirli bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da doğan Henry Barkey'in ilginç kariyerinin kitabı okumamda en az sosyolog, tarihçi ve yazar olan kardeşi Karen Barkey'in kariyeri kadar etkili olduğunu itiraf etmem gerekiyor...
Henry Barkey, Pennsylvania Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü'nde doktorasını tamamladıktan sonra 1990'lı yıllarda CIA görevlisi Graham Fuller'la birlikte 'Kürt Sorunu' adlı bir kitap yazıyor...
1998-2000 yılları arasında doğrudan ABD Dışişleri Bakanlığı'na bağlı Politika Planlama Bölümü'nde Ortadoğu ve Türkiye uzmanı olarak çalışıyor...
Fethullah Gülen'in ABD'de yeşil kart alması için bizzat referans oluyor...
Ve halen Gülen'in ikamet ettiği ABD'nin Pennsylvania eyaletindeki Leigh Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanlığı ve Woodrow Wilson Uluslararası Akademisyenler Merkezi'nde Ortadoğu Programı Direktörlüğü görevlerini yürütüyor.
***
Hem gazetecilik yapan hem de tarih konularına meraklı olan bir 'kitap kurdu'nun böylesi ilginç bir kişinin danışmanlığında yazıldığı muhakkak olan bir kitap karşısında ilgisiz kalması mümkün değildi...
Ben de kitabı hemen satın aldım ve hızla okudum...
Kitabı okurken de mümkün olduğu kadar önyargılardan kaçınmaya, yazarın dünyaya bakış açısı ne olursa olsun bir bilim insanı olduğunu unutmamaya ve verdiği bilgilerden yararlanmaya çalıştım.
***
Kitabın savunduğu tez ilginç...
Osmanlı devletinin 17. yüzyılda yaşadığı süreç üzerinde yoğunlaşan K. Barkey, genelde düşünülenin tersine bu dönemde Osmanlı'nın bir gerileme dönemine girmediğini, aksine o dönemde yaygınlaşan 'eşkiyalık' olaylarından yararlanarak toparlandığını ve kendi etki alanına aldığı eşkıya ordularıyla merkezileşme sürecini tamamladığını savunuyor...
Ve şunları söylüyor:
'Osmanlı Devleti zaten büyük ölçüde devlet konsolidasyonunun ürünleri olan eşkıya ordularıyla pazarlık ederek, onları kendisiyle bütünleştirerek merkezileşmiştir (...) Osmanlı İmparatorluğu örneği, farklı türlerde denetim mekanizmalarını bir arada uygulamanın, ayrılık potansiyeli taşıyan unsurları sıkı bir denetim altında tutmak için tasarlandıkları takdirde başarılı olabildiğini gösteriyor.'
K. Barkey, bu tezini haklı çıkarabilmek için de o dönemde 'pik yapan' Celali isyanlarının siyasi amaçlarının bulunmadığını, bunların yalnızca devletle bütünleşerek merkezi otoritenin sağladığı imkanlardan yararlanmak isteyen bir takım serüvencilerin yarattığı hareketler olduğunu ve sonuçta bunları çeşitli makamlar vererek ödüllendiren Osmanlı devletinin bu süreçten güçlenerek çıktığını iddia ediyor.
***
Kitabı okurken aklıma ister istemez akla mantığa kolay kolay sığmayacak bu tezin neden tam da ABD'nin Irak operasyonlarının başladığı...
Susurluk'ta patlak verecek mafya-devlet ilişkilerinin dal-budak sardığı...
Fetullah Gülen örgütünün çığ gibi büyüdüğü...
Güneydoğu Anadolu'da terör eylemlerinin binlerce insanın ölümüne yol açtığı ...
'Yeni Osmanlıcılık' akımının hızla yayıldığı bir dönemde ortaya atıldığı...
Ve en önemlisi, ABD Barış Enstitüsü gibi 1980'li yıllarda Ronald Reagan'ın Başkanlığı döneminde ABD dış politikasını hayata geçirmek üzere oluşturulan ve o günden bugüne ABD'nin müdahale ettiği her alanda çalışmalar yürüten bir kuruluş tarafından hemen ödüllendirildiği soruları geldi.
(Devam edecek)
