TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Ayrımcılığın Önlenmesi Alt Komisyonu’nda, CHP Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca; cezaevleri ve geri gönderme merkezlerindeki hak ihlalleri, kadının kendi soyadını kullanabilme ve Anayasa Mahkemesi kararı uygulanması, çocuk işçiliğinin önlenmesi ve okullarda bir öğün ücretsiz beslenme hakkına, İl İnsan Hakları Kurullarına ilişkin sorular yöneltti.
İNSAN HAKKI İHLALLERİ DAİMİ GÜNDEM
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu TİHEK 2. Başkanı Muhammed Ecevit Carti ve Kurul Üyesi Dilek Ertürk’ün TBMM’de TİHEK faaliyetleri hakkında yaptığı sunumun ardından sorularını yönelten Gülizar Biçer Karaca; kadınlar, çocuklar, tutuklu ve hükümlüler, işçiler, öğrenciler ve farklı toplumsal grupların haklarına dair başvuruları, yapılan değerlendirmeleri, süreci ve denetim mekanizmalarını gündeme taşıdı. Milletvekili Biçer Karaca; özellikle denetimlerin niteliği, başvuru ve karar sayıları ile uygulamaları sorguladı.
TİHEK adına verilen yanıtlarda takvim paylaşılmadı ancak Türkiye’nin Uluslararası Okul Yemeği Koalisyonu’na dahil olması talebi not edildi bilgisi verildi. Kadının kendi soyadını kullanabilmeye dair AYM kararına rağmen yasal boşluk gerekçesiyle başvurulara ret kararı verildiği, ilgili Bakanlıklara uyarı, uzlaşı ya da öneriler sunulduğu, cezaevleri ve geri gönderme merkezlerinden gelen hak ihlali başvurularına dair ön izleme yapıldığı bilgileri aktarıldı.
Biçer Karaca’nın soruları; denetimlerin usulü, istatistiklerin şeffaflığı ve hakların sahadaki uygulanışı üzerinde odaklandı. TİHEK ise cezaevleri ve geri gönderme merkezlerine yönelik habersiz ziyaret, raporlama ve eğitim-tavsiye mekanizmalarını vurgularken, çocuk ve kadın hakları başlıklarında çalışmaların sürdüğünü; kadının soyadı konusunda ise yasal düzenleme ihtiyacına işaret etti.
TİHEK'E SORULAR
CHP'li Biçer Karaca TİHEK'e şu soruları yöneltti:
"Kapalı kurumlara "haber vermeksizin" yapılan ziyaretler, bu ziyaretlerde tespit ettiğiniz ayrımcılık ya da ihlale ilişkin raporlandırma var mı?
Bu konuda TİHEK kararı var mı? Başvuru ve alınan karar sayısı?
Çocuk işçi" konusunda TİHEK'e yapılmış başvuru, alınan karar ve ayırımcılık tespiti var mıdır?
Bir raporunuz var ki benim için de çok kıymetli, çok uzun zamandan beri okulda bir öğün ücretsiz yemek konusunda çok ciddi çabalar sarf ediyorum ve Okul Yemeği Koalisyonuna ülkemizin dahil olması noktasında da ciddi bir çalışma ve toplumsal bilinç oluşturmaya çalışıyoruz. Bu konu raporunuzda var "yaygınlaştırması" demişsiniz, bu konuda kurumunuza yapılmış herhangi bir başvuru ya da bu konuda kat edilmiş yol, bir gelişme var mıdır?
Geri gönderme merkezlerinden bize çok sayıda şikâyet geliyor, çok ciddi hak ihlallerine ilişkin... Bu konuda başvuru sayısı nedir? Alınmış bir karar, verilmiş bir ceza ya da uzlaşı mekanizması işletilmiş midir?
TİHEK’in açtığı insan hakları bürolarından 1 tane Gaziantep'te… Denizli'de bir büro açmayı düşünüyor musunuz?
Anayasa Mahkemesi tarafından kadının kızlık soyadını kullanılabilmesine ilişkin bir karar çıkmıştı ve bu karar sonrasında da birçok kadın nüfus müdürlüklerine soyadını kullanmak, sadece kendi soyadını kullanmak üzere de başvurular yapmıştı ve bu başvuruların birçoğu da reddedildi. Kurumumuza cinsiyete dayalı ayrımcılık noktasında bu anlamda, bu içerikte başvuru var mıdır, varsa bu konuda alınmış bir karar var mıdır?"
TİHEK ADINA YANITLAR
Cezaevlerinde hak ihlalleri:
“Genel olarak Ulusal Önleme Mekanizması kapsamındaki ziyaretlerimiz... Kanunda haberli ya da habersiz ziyaret etme imkânımız var. Biz çok büyük ağırlıkta habersiz ziyaret gerçekleştiriyoruz. Gideceğimiz, ziyaret edeceğimiz merkezin kapısına vardığımızda haberleri oluyor, çok kısa bir süre önce bu konuda bilgilendiriyoruz. Yıllık sürecimiz de şöyle işliyor: Bizim yıllık olarak Türkiye'de Ulusal Önleme kapsamında ziyaret edebileceğiniz yaklaşık 7 bin tane merkez var kişilerin özgürlüğünden mahrum bırakıldığı ya da kendi istekleriyle devlet bakımı altında oldukları. Biz bunlarda ağırlıklı olarak cezaevlerine, birincil olarak cezaevlerine, ondan sonra da daha fazla bu tür olayların yaşanma ihtimali olduğu düşünülen nezarethanelere, geri gönderme merkezlerine... Böyle bir sıralama yapıyoruz kurumsal kapasite anlamında. Bizim yıllık yaklaşık şu anda artan kapasitemizle 80'e yakın ziyaretimiz oluyor. Cezaevlerimizde işkence bitmiş vaziyette.(!) Tabii, çok nadiren, olağan dışı durumlar olabiliyor. Bunlar çok çok büyük oranda tamamen bireysel olaylar. İçişleri Bakanlığımızla da bir protokol imzaladık, bu konuları biz yakinen görüşüyoruz iş birliği içinde…”
GERİ GÖNDERME MERKEZLERİNDEN ŞİKAYETLER?
“Geri gönderme merkezleri bağlamında değerlendirdiğimizde Türkiye'deki tüm geri gönderme merkezlerini ziyaret ettik, iki tane ilde, biriyle ilgili suç duyurusunda bulunduk, o ilde ilgililer özel sektörde istihdam ediliyorlardı yanılmıyorsam, onlar atıldılar. Bir başkasında yine tutanak tutup suç duyurusunda bulunduk. Gaziantep'te ve Şanlıurfa'da, yanılmıyorsam Şanlıurfa'ydı. Bu konuda İçişleri Bakanlığıyla da biz sürekli görüşüyoruz, kendileri de bir ihlal kararının sonunda özellikle, bu konularda çok hassas oldukları için, doğal olarak bu tür muamelelerin yaşanmasını istemedikleri için.”
ÖZELLİKLE SAĞLIK HAKKI KONUSUNDA İHLALLER?
“Bildiğim kadarıyla 400 civarı ziyaret gerçekleştirdik, yıllık 80 civarı kapasitemiz var, rapor da önceki yıldan devredenlerle birlikte o civarda oluyor. Bu sene için yanılmıyorsam 75 civarında vardı, orada da sıra cezaevlerinden başlayarak devam ediyor. Hapishanelerde de mesela, özellikle kadınlarla, engellilerle ilgili sorunlara da bakıyoruz. "Gıda" dediniz, işte, yanında çocuğu olan kadın mahpusların çocuklarının gıdadan faydalanıp faydalanmadığına ilişkin raporlarımızda öneriler yer alıyor.”
ÇOCUK İŞÇİLİĞİNDE DENETİM?
“Çocuk işçiliği birçok raporumuzda yer alıyor. Rehberler arasında çocuk işçiliğiyle mücadele rehberimiz de var, broşürümüz var bu konuda. Yıllık raporlarımızda çok sayıda önerimiz var, hatta ısrarla mesela iş sağlığı ve güvenliği konusunda denetimin etkinleştirilmesi konusuna vurgu yapıyoruz.”
TÜRKİYE, OKUL YEMEĞİ KOALİSYONU'NA DAHİL OLACAK MI?
“Gıdayla ilgili olarak da yakınlarda -yine çok yakında inşallah, daha kurula sunulmadı, hazırlanma aşamasında- şu anda gıda hakkı ve gıda güvenliğiyle ilgili bir rapor hazırlıyor ilgili birimimiz, bu konuda da çocukların gıdaya erişimiyle ilgili bölüm ayrıca hazırlanıyor. Okul Yemeği Koalisyonu'na ülkemizin katılımı konusunda, "Onu da notumuza aldık Sayın Vekilim, onu da ileteceğim inşallah.”
Kadının Evlilik Öncesi Soyadını Kullanmasına Dair Başvurularına neden ret kararları verildi?
“Kadının kızlık soyadının kullanımıyla ilgili Anayasa Mahkemesi kararının sonrasında bize başvuru yapıldı. Şu anda kanuni düzenleme olmadığı için biz orada ret kararı çıkıyoruz, yasal dayanağına dair herhangi bir husus olmadığı için bizim o konuda 2 tane kararımız var. Yanılmıyorsam 2 kararımız var, benim tabii katılmadığım toplantı da olmuş olabilir. Şu an onun yasal düzenlemesine dair henüz bir düzenleme yapılmadı diye biliyorum, düzenleme yapıldıktan sonra tabii ki mevzuat değişince ona göre bir karar olabilir. Şu an ret şeklinde bir karar aldığımızı hatırlıyorum. Anayasa Mahkemesi kararları doğal olarak bu boşluğun doldurulmasını emrediyor, biz henüz görmediğimiz için, bir mevzuat olmadığı için... 2 tane kararımız var.”
