Sık sık belirttiğimiz gibi tarama ikincil koruma uygulamalarında önemli bir araçtır. Tanısı konulmamış özel bir hastalığı ya da bozukluğu olan kişilerin bulunabilmesi amacıyla görünüşte sağlıklı olan toplumda tek bir test ya da yöntemin uygulanmasıdır.
Taramanın amaçları etkin olarak tedavi edilebilecek bir hastalığın risk faktörlerini taşıyan ya da hastalığın belirti vermediği gözükmezlik döneminde olan kişilerin bulunmasıdır. Bu yolla hastalığı doğal hikayesi içerisinde en erken dönemde belirleyerek hastalık sürecinin geriye çevrilmesini, durdurulmasını ya da geciktirilmesini amaçlamaktadır.
Bazı taramalarda hastalık biyoizlerinin belirlenerek ortadan kaldırılması böylece hastalığın belirti verecek biçimde ortaya çıkmasından önce müdahaleyi öngörmektedir.
Reçeteli tarama hastalığın doğal gelişimi içerisinde erken tanısının konulabilmesi halinde daha iyi kontrol edilebileceği sağlıklı görünen kişilerin erken tanısını amaçlamaktadır.
Çoklu ya da çok evreli tarama kişilerin tarama merkezi ya da kliniğe başvurmalarında bir test bataryası ile muayenesi anlamına gelir. Yaşlıların sağlık sorunlarına yönelik taramalarla ilgili test bataryalarının geliştirilmesiyle ilgili önemli sorunlar bulunmaktadır.
Tarama testinin amacı tanı koymak değildir. Kendilerinin hastalığa yakalanabileceklerini düşünmeyen ya da böyle bir sorun üzerinde durmayan kişilerde konuyu belirlemeye yönelik bir uygulama niteliğindedir.
Tarama yapılacak hastalığın risk faktörlerinin ya da geç evresiyle ilgili değerlendirmelerin yapılmasını gerektirecek yaygınlıkta olması gerekir. Uygun bir tarama testinin seçilmesi ve uygulanmasıyla ilgili başlıca ölçütler şöyle sıralanabilir:
- Hastalık risk etmenlerinin ya da belirtisiz etmenlerinin araştırılmasını gerektirecek kadar yaygın bir hastalık olmalıdır. Çok nadir hastalıklar için yapılacak taramalar uygun harcama/yarar değeri vermeyebilir.
- Tedavi edilmemesi halinde ölümlülük ve hastalandırma derecesi yüksek olmalıdır.
- Hastalığın etkin bir tedavisi olmalıdır ve belirtisiz devrede uygulanması halinde daha çok yarar sağlamalıdır.
- Tanı ve tedaviyle ilgili olanaklar ve kuruluşlar olmalıdır.
- Tanınabilir bir gözükmezlik ya da erken belirtisiz dönem olmalıdır.
- Muayene için elverişli bir test ve yöntem olmalıdır.
- Tarama testi toplum tarafından kabul edilebilir bir test olmalıdır.
- Tarama testi rutin uygulamaya elverişli bir test olmalıdır.
- Hastalığın gözükmez biçimden belirgin hastalığa dönüşümü dahil, doğal hikayesi tam olarak anlaşılmış olmalıdır
- Hasta olarak kabul edilerek tedavi edilecekler konusunda görüş birliği sağlanmış olmalıdır.
- Hastalığın tanı, vaka bulma ve tedavisiyle ilgili harcamalar genel sağlık hizmeti harcamalarıyla dengeli olmalıdır.
- Taramada sürdürülen vaka bulma uygulamalarının sürekli bir olgu olması sağlanmalı,