• Odyologlar kısaca, 'işitme, denge veya kulakla ilgili diğer problemleri olan hastalarla çalışan kulak uzmanlarıdır. Uzman hekimin koyduğu tanı ve tedavi tavsiyesi çerçevesinde hastalara çeşitli testler uygular.' bu konuyu biraz daha detaylandırır mısınız?

Odyolog, odyoloji alanında lisans eğitimi veren fakültelerden mezun sağlık meslek mensubudur. Fakat bazı vakıf üniversiteleri bu bölümleri hem yüksekokul hem de fakülte altında açmıştır. Bu durum meslekte eşitsizlik yaratmakta, mezuniyet sonrası aynı üniversiteden farklı puanlarla girmiş olan öğrenciler aynı diplomayla mezun olmuyor gibi görünse de aynı meslek unvanını almaktalar. 2010 yılında lisans bölümleri açılmış olmasına rağmen lisans üstü eğitimle diğer lisans eğitimleri üzerine odyoloji lisansüstü eğitimi yaptırılmaya devam etti. Bu eğitim şekline son verilmesi beklenirken özel üniversiteler ve bazı devlet üniversiteleri tarafından devam ettirilerek kazanç kapısı haline getirildi. Hatta KBB hekimleri bu diplomaları alıp sağlık bakanlığına tescil ettirerek kendilerine ikinci bir kazanç kapısı yarattılar. Böylelikle Odyoloji mesleğinde uzmanlık ve doktora anlamını yitirmiştir. Odyologlar, işitme ve denge bozukluklarının tespiti için gerekli testlerin belirlenmesi, uygulanması, sonuçların yorumlanması ve bu sonuçlara uygun rehabilitasyon seçeneklerini belirlemektedir. Bununla birlikte işitme kayıplarında kayba uygun işitmeye yardımcı cihazların belirlenmesi, ayarlanması, takip ve işitsel rehabilitasyonun planlanması da odyoloğun görevleri arasındadır.

İŞBİRLİĞİ BÜYÜK ÖNEM TAŞIR

• İşitme sorunları noktasında odyologlar kulak burun boğaz (KBB) hekimleriyle birlikte mi çalışmak durumundalar, bu noktada KBB'ci ne yapar odyolog ne yapar?

İşitme ve denge bozukluklarının etkin bir şekilde tanılanması ve sürecin en doğru şekilde yönetilmesi için KBB doktoru ve odyoloğun işbirliği büyük önem taşımaktadır. İşitme veya denge bozukluğu olan hasta önce KBB hekimine başvurmakta, onun teşhis veya tedavi için yönlendirmesi sonrasında odyoloğa gider. Odyoloğun yaptığı testler ve yorumları sonucunda da KBB hekimi uygun medikal ve cerrahi tedaviye karar verip uygular. Bu tedaviler sürecinde ve sonrasında da odyolog uygun test bataryasını seçerek hastaya kontrol testleri uygular ve sonuçları yorumlar. Bu takip sürecinin uyum içinde ve doğru bir şekilde ilerlemesi, KBB hekiminin uyguladığı tedavi ve cerrahinin etkinliğini belirlemesi ve sonraki süreci yönetmesi açısından da büyük önem taşır. Bununla birlikte özellikle işitsel implantların (Koklear implant, beyin sapı implantı gibi) cerrahisi sırasında odyologlar ameliyathanede intraoperatif ölçümleri gerçekleştirir, ölçüm sonuçlarına göre cihazın kulağa yerleşimi ve etkinliği konusunda bilgi vererek sinir monitörizasyonu yapar.

• Odyologların çalışma alanları nelerdir?

Odyoloğun çalışma alanlarını oldukça çeşitlidir, işitme sağlığının korunması ve işitme kaybının önlenmesine yönelik çalışmalar yapar. Hastanelerde işitme tarama programlarında görev alır ve bu programlardaki testleri yapar. Hastanelerde ve özel kliniklerde işitme ve denge bozukluklarını tespit edilmesi için gerekli testlerin belirlenmesi, uygulanması, sonuçların yorumlanması ve bu sonuçlara uygun rehabilitasyon seçeneklerini belirler. İşitme kaybı tespit edilen hastada kayba uygun işitmeye yardımcı cihazların belirlenmesi, cihaz ayarlarının ve takip testlerinin yapılmasında görev alır. Hastanelerde ve özel kliniklerde çınlama (tinnitus), yüksek sese hassasiyet (hiperakuzi) gibi şikayetlerle başvuran hastalarda problemlerin kaynağını belirlemek için uygun testleri belirler ve uygular. Testler sonucunda problemin kaynağına uygun şekilde hastaya danışmanlık ve terapi verir. Hastanelerde ve özel eğitim merkezlerinde işitsel algı değerlendirmesi ve rehabilitasyonu yapar. İşitme ile ilgili eğitim programlarının hazırlanmasında görev alır. Özellikle gürültünün yoğun olduğu fabrika gibi iş yerlerinde gürültü ölçümlerini yaparak işitmenin korunması hakkında gerekli önerilerde bulunur. İşitme cihazı merkezleri ve işitsel implant alanında faaliyet gösteren iş yerlerinde bireye uygun cihazların belirlenmesinde, ayarlanması ve takibinde görev alır. Kulağa implante edilen cihazlarda ameliyat sırasında ve sonrasında cihaz ayarlamalarını yapar.

• Kulak kristalleri oynayarak denge problemleri yaşayan insanların çok fazla olduğunu biliyoruz... Bu kişilere odyologlar mı KBB hekimleri mi daha çok yardımcı olur, bu sıkıntının nasıl bir tedavisi vardır?

Kulak kristallerinin oynaması olarak da bilinen Benign paroksismal pozisyonel vertigo toplumda yaygın görülen ve hastanın yaşam kalitesini oldukça etkileyen bir hastalıktır. Yoğun baş dönmeleri ve mide bulantıları nedeniyle hastalığın tablosu ağır olmakla birlikte çoğu vakada tedavisi oldukça kısa ve etkilidir. Hastaya yatak başından yapılan testler ile kristallerin denge kanallarının hangisine yerleştiğini belirlenir ve bu kanaldan atılımını sağlamak için kanala özgü manevralar uygulanır. Hastalığın tanı ile ilgili deyatlı bilgiye KBB hekimi sahiptir ve tedavisi için gerekli seçenekleri bilmesi gerekir. Odyolog teşhis ve ayırıcı tanı testlerinde rehabilitasyonunda görev alır. Bazı kristal oynamaları ısrarcı olabilir ve daha uzun süreli takip gerektirir işte bu tür vakalarda odyologun rolü daha fazladır. Yani iki meslek grubunun birlikte çalışması hastaya en iyi şekilde yardımcı olacaktır.

YAŞANAN TEKNOLOJİK GELİŞMELER

• Odyoloji ve işitme sorunları ile ilgili yaşanan teknolojik gelişmeler nelerdir?

Her alanda olduğu gibi odyoloji alanında da odyoloji eğitimini ve hasta bakımını kolaylaştıran teknolojik gelişmeleri heyecanla takip ediyoruz. Bunlar arasında işitme cihazlarında ve işitsel implantlarda yaşanan teknolojik gelişmelere örnek olarak; cihaz boyutlarının küçülmesi, kablosuz bağlantı özellikleri, gürültüde konuşmayı daha iyi ayırt etme ve çınlama şikayeti olan hastalara özel cihaz ve programların oluşturulması, kulak yapısal özelliklerine ve anomalilere uygun implant elektrotlarının geliştirilmesi verilebilir. Özellikle pandemi ile birlikte daha önem kazanan ve hasta ile yüz yüze gelmeden internet yoluyla terapi yapılmasına olanak veren teleterapiler çınlama ve işitsel rehabilitasyonda oldukça işlevsel hale gelmiştir. Denge değerlendirmesi ve rehabilitasyonunda ise kristal oynaması için manevra koltukları, test ve rehabilitasyonun daha etkin kullanılmasına imkan veren sanal gerçeklik uygulamaları ve vestibüler implantlar sayılabilir. Bu gelişmelere özellikle bu dönemde odyoloji eğitiminde de oldukça faydalı olan sanal odyometreler de eklenebilir.

• Ülkemizde bu sektörde yaşanan sıkıntılar neler ve sorunların çözümü noktasında beklentileriniz ve yapılması gerekenler nelerdir?

Bu sektörde yaşanan temel sıkıntılar ülkemizde oldukça yakın bir tarihe sahip olan odyoloji lisans eğitiminin değerinin ve öneminin yeteri kadar anlaşılamamasıdır. Görev ve yetkileri belirlenmiş olan odyologların alanına yapılan müdahaleler ve odyolog istihdam etmek yerine, bu görevlerin başka meslek mensuplarına yaptırılmak istenmesi en fazla hastaların bakım kalitesini etkilemektedir. Özellikle pediatrik grupta tanıda yaşanan gecikmeler ve hatalar telafisi mümkün olmayan problemlere neden olmaktadır. İşitme cihazı sektöründe yapılan bilgisiz uygulamalar ise hastaların cihaz yararını etkilemektedir. Bazen yanlış cihaz seçimi ve ayarı hastanın cihaz kullanmaktan vazgeçmesine neden olarak, kişinin işitme kaybının ilerlemesine ve iletişim becerilerinin bozularak toplumdan soyutlanmasına dahi neden olabilmektedir. Bazen de hasta cihaz aldıktan çok kısa bir süre sonra yarar göremediği için tekrar cihaz almakta ve bu durum da maddi bir yük oluşturmaktadır. Bu sorunların çözümü için yasa ve yönetmeliklerle odyologların görevleri uygun şekilde tanımlanmalı ve daha fazla odyolog istihdam edilmelidir. Bunlara ek olarak odyoloji eğitimi veren üniversitelerde yeterli ve alanında uzman öğretim elemanlarının sayısı artırılarak eğitim kalitesinin artırılmasına yönelik gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

• Uzmanlar yaptıkları açıklamalarda hasta olmadan çok hastalıktan korunmanın önemine vurgu yaparlar, bu noktada da işitme sağlığı için yapılması gereken koruyucu önlemler var mıdır?

Kulak kanalı ve kulak zarının zarar görmemesi için kulaklar kulak çubuğu ile temizlenmemelidir. Kulak etrafındaki nemin temiz bir bezle alınması kulak temizliği için yeterlidir. Özellikle çocuklarda kulaklar darbelerden korunmalı ve işitme düzenli takip edilmelidir. Barotravmalardan kaçınmak için dalış yapılmamalı veya koruyucu önlemlere dikkat edilmelidir. Uçak yolculuklarında ise kalkış ve inişlerde sakız çiğneme, yutkunma, su içme gibi aktivitelerle östaki borusunun açılması sağlanmalıdır. Yüksek sesli müzik dinlenmemeli, kulaklık yerine hoparlör tercih edilmelidir. Yüksek sesin olduğu ortamlarda kulak koruyucu kullanılmalıdır. Gürültülü ortamlardan kaçınılmalı, eğer gürültü bir ortamda çalışma mecburiyeti varsa yıllık işitme takipleri yaptırılmalı ve kulak koruyucular kullanılmalıdır. İşitme azlığından şüphelenildiğinde vakit kaybetmeden bir KBB hekimi ve odyoloğun bulunduğu bir sağlık kurumuna başvurulmalıdır.

• Kulak temizletmek işitme sağlığını olumlu ya da olumsuz etkileyen bir durum mudur?

Kulak kendi kendini temizleyen bir organdır. Bu nedenle kişi kulak çubuğu gibi nesnelerle kulağını temizlememeli, yalnızca ıslak kaldığı durumlarda kulağı kurulamalıdır. Bununla birlikte bazı kişilerde kulağın temizleme mekanizması bozulmakta ve kulak kirleri birikerek, kulakta ağrı, dolgunluk ve işitme azlığı şikayetlerine neden olabilmektedir. Bu durumlarda bir KBB hekimine başvurularak kulağın temizlenmesi gerekebilmektedir.

KOVİD-19 VE İŞİTME SAĞLIĞI

• Koronovirüs atlattıktan sonra işitme kaybı yaşayan vakalar olduğunu biliyoruz, bu konuda bu vakalar ekstrem durumlar mıdır?

Koronavirüs ve işitme sağlığı konusunda söyleyecekleriniz nelerdir? KOVİD-19'un bir çok fonksiyonu etkilediği gibi işitmeyi de etkilediğine dair yayınlar bulunmakla beraber bu konudaki vakalar hala sınırlıdır. Son yayınlar incelendiğinde virüsün özellikle nöral yolları etkileyerek işitme kaybına neden olduğunu savunan yayınlar olduğu gibi iç kulaktaki tüy hücrelerini etkileyerek kokleayı tahrip ettiğini belirten yayınlar da bulunmaktadır. Bununla birlikte vaka sayılarının azlığı ve virüsün etkilerinin henüz tam olarak bilinmemesi bu konuda kesin açıklamalar yapmak için erken olduğu görüşündeyim. Koronavirüs nedeniyle birçok sağlık probleminde olduğu gibi işitme ve denge ile ilgili problemlerde de sağlık hizmetlerinde aksamalar yaşanmıştır. Bu durumun nedenleri arasında pandemi yükü nedeniyle hastanelerin bölümlerinin geçici olarak hizmet dışı bırakılması olduğu gibi, hastaların virüs bulaşma riski nedeniyle hastanelere başvurmaktan kaçınması da gösterilebilir. Bununla birlikte özellikle ileri derecede işitme kayıplı ve dudak okumadan faydalanan hastalarda maske kullanımı nedeniyle iletişimde zorluklar ve özel eğitim kurumlarının geçici olarak kapatılması nedeniyle işitsel rehabilitasyona ihtiyacı olan çocukların eğitiminde gecikmeler de yaşanmıştır. Bu dönemde işitme sağlığı ile ilgili verilen önerilere uyulması ve özellikle ani işitme kaybı veya cihaz arızası gibi durumlarda gerekli önlemlerin alınarak vakit kaybetmeden sağlık kurumlarına başvurulması gerekmektedir.

• Son olarak eklemek istedikleriniz nelerdir?

Özellikle bu mesleğin kazanılma sürecinde yaşanan problemlere dikkat çekerseniz ve destek olursanız seviniriz. 2011 yılında Torba yasa ile tanımlanan meslek kanundan lisans üstü eğitimle odyolog olunması konusunda problem yaşıyoruz bu madde değişmeli. KBB hekimlerine kadro sağlamak amacıyla mesleğinde öğretim üyesi olmadan odyoloji lisans ve lisansüstü eğitim programlarının açılmasına YÖK son vermeli ve öğretim üyesi olmayan kuralsız yerleri kapatmalı. İşitme cihazı uygulama merkezlerinde odyolog istihtamı zorunlu hale getirilmeli. Sağlık bakanlığı bir an önce yönetmelik değişikliğine gitmeli. Hastanelerde teknikerler(doyometristler) değil mesleğin asıl sahipleri bu işitme ve denge ünitelerinde çalışmalı. Lütfen işitme ve denge için çok komplike bir yapıya sahip olan kulağınızı odyologa emanet edin.

Editör: Haber Merkezi