• Ergenlik çağında vücutta gözlenen başlıca değişiklikler nelerdir?

Ergenlik, insanın çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Hem ruhsal hem fiziksel bir süreçtir. Fiziksel olarak, ergenlik sonunda büyüme ve gelişme tamamlanır. Kemik yapısı ve iskelet sistemi oturur. Hormonal denge netleşir. Fakat bu süreçte tamamlanmaya çalışan, her konuda kafası karışık bir kadın veya erkek bedeni söz konusudur. Bu sebeple, hem ergenler için hem aileler için zor bir geçiş zamanıdır.

'HAREKETSİZ KALMA SÜRECİ ARTIYOR'

• Ergenlerde beslenmenin önemi nedir?

Aslında yeterli ve dengeli beslenme yaşamımızın her dönemi için çok önem teşkil etmekte. Ancak ergenlik gibi zor bir dönemde beslenme konusunda işler biraz farklı karışıyor. Bir tarafta hala büyümeye çalışan bir beden, öbür tarafta hem güzel bir vücudum olsun diyen ama yapılacak her türlü beslenme yanlışına ben özgürüm deyip atlayan bir kafa. Dolayısıyla genelde ergenlerde öğün atlamalara, zararlı lezzetliye yönelmelere, sağlıklı yemekleri reddetme durumlarına, anne yemeğini reddetme hallerine, dışarıda veya paketli çok sık beslenmelere, yoğun abur cubur eğilimlerine sıklıkla rastlıyoruz. Ayrıca eğitim şartları gereği veya günümüz teknoloji kullanımı durumu hareketsiz kalma süresini artırmakta. Bunların hepsi birleşince büyümenin yanında gereksiz ve fazla yağ artışlarını da gözlemliyoruz. Hatta diyabet, kolesterol gibi hastalıkların ön belirtileri de görülmeye başlayabiliyor.

TÜKETİLMESİ GEREKEN BESİNLER

• Ergenlik dönemindekilerin beslenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?

Genel olarak; günlük 100-150 gram arası et, tavuk, balık, 2- 3 kibrit kutusu peynir ve haftada en az üç yumurta, 3-4 su bardağı süt, yoğurt, 2-4 porsiyon pişmiş sebze ve her öğünde bol çiğ sebze, 2-4 porsiyon taze, kuru meyve… Öğünlerde ekmek ve ekmek grubu (pilav, makarna, çorba…) mutlak desteği, genel çerçevesinde ve kesinlikle üç ana öğün sağlanarak mümkünse sağlıklı ara öğünler eklenerek gidişat sağlanmalıdır. Ekmek arası eğilimlere, paketli hazır gıdalara, kızartmalara, fazla yağlı yiyeceklere, şekere, zamansız atıştırma şeklinde beslenmeye, eksik yemelere, tek yönlü beslenmelere ve uzun süre hareketsizliğe dikkat edilmelidir.

• Beslenme kadın ve erkeklerde nasıl farklılıklar göstermelidir?

Beslenmede içerik olarak bakıldığında kadın ve erkek ayrımı yoktur. Yetişkin bireylerde günlük enerji kullanımı farkı vardır. Erkek bireyler daha fazla beslenme enerjisine ihtiyaç duyarlar. Çocuklarda bu anlamda da ayrım yoktur. Yaşlarına ve ihtiyaçlarına göre enerji hesabı yapılır. Kız veya erkek oluşları fark etmez. Ancak ergen bireylerde yavaş yavaş enerji farkını göstermeye başlarız.

• Beslenme dışında nelere dikkat edilmeli, hangi aktiviteler uygulanmalıdır?

Beslenme dışında mümkünse ergen birey bir spor dalına yönlendirilmelidir. Eğer durum uygun değilse günlük fiziksel aktivitesi artırılması sağlanmalıdır. Uyku düzenine dikkat edilmelidir.

SINAV DÖNEMİNDE BESLENME

• Özellikle sınav dönemlerinde hangi besinler ön plana çıkmalı, hangilerinden uzak durulmalıdır?

Sınav dönemlerinde her şeyden önce aç karna sınava girilmesi kesinlikle istenilen bir durum değildir. Sınava; ortalama bir ana öğünden sonra ya da süt veya yoğurt (bir su bardağı) taze veya kuru meyve (bir porsiyon), badem, ceviz, fındık (bir küçük avuç) gibi yiyeceklerin var olduğu bir ara öğünden sonra girilmesi sağlanmalı. Eksik veya aşırı yemek yeme sınavda rahatsızlık sebebi olabilir. Çok şekerli veya protein desteği olmadançok yenilen karbonhidratlı yiyecekler dikkat dağınıklığına veya çabuk yorulmalara neden olabilir. Kafein alımı önerilmez.

• Ergenlik dönemindeki beslenmenin kişilik oluşumuna katkısı nelerdir?

Çocukluk ve ergenlik döneminde fazla tüketilen şekerin hiperaktiviteye ve dikkat dağınıklığına sebep olduğu düşünülmektedir.

'DİYET AÇLIK DEĞİLDİR'

• Ergenlik dönemini tamamlamamış kişilerin diyet yapmasının sakıncaları ya da faydaları neye göre şekillenir? Ergenlik döneminde diyet yapılır mı derseniz…?

Evet yapılabilir. Ancak yeterli ve dengeli beslenme altyapısıyla diyet hazırlanmalı, enerji hesabı hem bireyi büyütecek hem de vücudunun fazla yağlanmasını engelleyecek ayarda olmalıdır. Bu dönemde ergen birey kendi algısıyla diyet yapıyorum cümlesi altında kendini aç bırakabilmektedir. Ama her zaman söylediğimiz gibi 'diyet açlık değildir.' Bu yanılgı genellikle tam bu dönemde başlamaktadır. Hatta daha ileri boyutta yemek yiyip kusma eğilimlerinin (bulimia) çoğunlukla bu dönemde başladığını bilmekteyiz. Bu sebeple diyetisyen yardımı bu süreçte çok önemlidir.

KANSIZLIĞIN ÖNÜNE GEÇİLEBİLİR

• Ergenlerde kansızlığın önlenmesi için ne yapılmalıdır?

Ergenlik döneminde geçiştirilmiş eksik beslenmeler sonucu veya özellikle kızlarda adet döngüsünün başladığı dönemlerde kansızlık eğilimleri görebiliriz. Bu konuda beslenme açısından baştan beri anlattığımız gibi ortalama düzenli, yeterli ve dengeli beslenmenin yanı sıra; kansızlık veya demir eksikliği yaşayan bireyin kırmızı et tüketimi, yumurta, kuru baklagiller ve yeşil yapraklı sebze tüketimleri mutlaka yeterince sağlanmalı. Ana yemeklerin yanında C vitamini kaynakları ( meyve, taze meyve suyu, salata) eklenmeli ve süt veya yoğurt tüketimleri ara öğünlere kaydırılmalıdır.

KEMİKLER İÇİN GEREKEN VİTAMİNLER

• Ergenlerde kemiklerinin güçlenmesi için ne yapılmalıdır?

Kemik gelişimi denilince ilk akla kalsiyum ve D vitamini gelmekte. Bilindiği üzere süt ve süt ürünleri (süt, yoğurt, kefir, peynir) kalsiyum ve D vitamin konusunda ilk sırada bulunur. D vitamini en iyi güneşlenerek sağlanır. Ancak balık, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler sıkı kaynaklarıdır. Ergenlik döneminde bu yapıların eksikliği vücudun kemik gelişimini tamamladığı dönem oluşundan dolayı önemli sorun teşkil edebilir. Boyun yeterince uzun olamaması, diş çürümeleri, ileride kemik kaybı fazlalığına yatkınlık bunlardan bir kaçıdır.

Editör: Haber Merkezi