Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Ali Turgay Çavuşoğlu, kalça ve diz protez cerrahilerinde çığır açan bir ameliyat yöntemi olan robotik cerrahi hakkında Başkent’in sorularını yanıtladı. Çavuşoğlu, bu yöntemin, hastaya ameliyat sırasında protez yerleştirilirken sıfır hataya yakın bir şekilde gerçekleştirildiğini belirterek, “Klasik usulde yapılan diz – kalça protezi ameliyatlarında , olguların yaklaşık %20'inde artı 1eksi 1 santim veya 5-6 derece hata yaşanabildiği istatistiksel olarak gösterilmektedir. Bu oranlar ortopedik cerrahların, ameliyat sırasında el yordamı ile hissedemeyeceği kadar küçük değerler. Oysa robotik cerrahide kalça ve diz protezinin yerleştirilmesi sıfır hataya yakın bir şekilde gerçekleşiyor” dedi.
Sorularımızı yanıtlayan Çavuşoğlu, “Robotik cerrahide bazı hassas noktalar var; özellikle protezin 3 boyutlu olarak doğru konumlandırılması, doğru açıda yerleştirilmesi ve doğru kemik yatağı ile buluşturulması çok önemlidir. Robotik cerrahinin ana fikri insan faktöründeki insan hatasını elimine etmektir. Böylelikle robotik cerrahi hem hasta sağlığını daha iyi bir noktaya taşır, hem de protezin ömrünü önemli ölçüde uzatan bir avantaj sağlar” diye konuştu.
Robotik cerrahi nedir ve bu işlem tam olarak nasıl gerçekleştiriliyor?
Öncelikle hastaların hazırlık aşaması yaklaşık bir hafta sürüyor. Hastanın ameliyatı öncesinde ameliyat edilecek bölgenin 3 boyutlu tomografisi çekiliyor. Bu tomografiler özel bir protokol ile mail yoluyla Amerika'ya yollanıyor. (Amerika robotik kolu robotik cerrahi yapacak aleti bize satıyor ancak yazılım maalesef bizde değil.) Hastanın tomografisi Amerika’da, bilgisayar üzerinden yapay zekâ yardımıyla üç boyutlu kemik modellemesi haline getiriliyor ve kullanılacak marka protezin büyüklüklerine göre bilgisayar üzerinde hastanın kemiklerine bu protezler yerleştiriliyor. Yani öncelikle ekran üzerinde hesaplamalarla 3 boyutlu olarak yerleştiriliyor. Ekran üzerinde ameliyattan önce bu hesaplamalar gerçekleştiriliyor, ki ameliyat öncesi bu çalışma bu işin ana fikri. O nedenle ameliyat öncesi hazırlık çok önemli. Çünkü bu şekilde hastanın belinin açısına, bel kemiklerinin durumuna, kemiklerin arasındaki hareketlilik oranına, boyuna, kilosuna, kemik çapına, kemik yönelimine göre protezin konumu hesaplanıyor. Sonuçta ameliyatı 1 gün önceden 3 boyutlu olarak bir bilgisayar teknisyeni ile birlikte ekran üzerinde çalışıyoruz, bunu yapay zekâ yardımıyla hafızaya alıyoruz ertesi gün ameliyata başlıyoruz. Ben bir cerrah olarak ameliyatta ne yapacağımı bir gün önceden biliyorum, bu rahatlıkla ertesi gün ameliyata giriyorum. Ameliyat aşamasında ise robotik cerrahi standart kalça cerrahisi gibi devam ediyor ancak hafızada hazırladığımız, neyi, nereye kadar hazırlayacağımız elimizin altında dururken, biz hastanın canlı kemiğini özel bir teknikle robota tanıtıyoruz ve hali hazırda 3 boyutlu olarak elimizde zaten bir gün önce hazırladığımız canlı kemik modellemesi de var ve bu iki yazılım birleşiyor ve %99,99 doğrulukla ölçüldüğünde robota hazır komut veriliyor. Robotik kol orada devreye giriyor ve istediğimiz pozisyonda kemik yatağı hazırlıyor. Ameliyatın sonunda protezleri doğru pozisyonda kemik içine yerleştiriyor. Yine de tüm cerrahi sırasında kontrol cerrahta ama açı hatası artık sıfır, yükseklik hatası sıfır oluyor. Diz protezlerinde de süreç benzer şekilde ilerliyor.
İYİLEŞME SÜRECİ
Robotik cerrahideki iyileşme süreci ne ilişkin neler söylersiniz?
Klasik yöntemle yapılan diz -kalça protezi ameliyatlarında da hasta, bir yardımcı desteğiyle bir iki günde ayağa kaldırılabiliyor ancak normal hayatına devam etme süreci farklılık gösterebilmekte. Robotik cerrahide ise hastalar ilk gün kendi başlarına tuvalete bile gidebiliyorlar. Bu bile yapılan işin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor aslında.
Robotik kalça ve diz protezi cerrahisinde ameliyatta kalma süresi ile normal ameliyatta kalma süresi arasında fark var mı?
Robotik cerrahide bir noktada ameliyatı durdurup hastanın kemik sınırlarını robota tanıtıyoruz ki bu bizim 15-20 dakikamızı alıyor. Ancak bu 15-20 dakikalık kayıp, kanama yönünden, hastanın ağrısı, acısı yönünden, ameliyat sonrası kan kaybı yönünden bize büyük tasarruf sağlıyor. Robotik ameliyat süresi normal vakalarda 1 saat 15 dakika, 1 saat 20 dakika sürüyor. Ancak yeni yazılımlar planlanıyor ve bu yazılımlarda, bu sürelerin daha da kısalması planlıyor.
Robotik cerrahi yapmak için özel bir şart gerekiyor mu?
Robotik cerrahi için, cerrahların özel bir sertifika sahibi olmaları gerekiyor. Ülkemizde bu sertifikaya sahip çok az doktor olduğunu biliyorum. Bu hekimlerden biri olduğum için kendimi de çok şanslı görüyorum. Robotik cerrahinin üniversitelerimizde olması en büyük dileklerimden biri. Çünkü robotik cerrahi geleceği değiştirecek bir yöntem. Asistanların bu cerrahiyi öğrenmesi tüm halkımız açısından çok önemli ve tüm halkımızın hayrına olacak bir durum.
HERKES ULAŞABİLİYOR MU?
Robotik cerrahiye herkes ulaşabilir mi?
Elbette herkes ulaşabilir. Ancak ülkemizde SGK ödeme kapsamında olmaması nedeniyle birkaç özel hastanede mevcut. İstanbul başta Ankara gibi büyük illerde, sağlık turizmi açısından çok daha yaygın.
Robotik cerrahi şu an pahalı bir tedavi yöntemi mi?
Bu cerrahiye ulaşmak ekonomik koşullar açısından herkesin ulaşabileceği bir hizmet olamıyor maalesef. Ben de şu anda bu robotik cerrahiyi özel bir hastane bünyesinde yapabiliyorum. Ancak aynı zamanda Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görev yapan bir doktor olarak da bu tür teknolojilerin özel hastaneler kadar üniversite hastanelerinde de yapılmasının faydalı olacağını düşünüyorum. Çünkü bir asistan hekim, üniversite bünyesinde kalça ve diz protez cerrahisi eğitimi alırken; diyelim ki meslek hayatı boyunca hiç robotik kalça ve diz protezi cerrahisi yapmayacak bile olsa, ameliyat öncesi hazırlığı doğru ve canlı olarak gördüğünde, klasik yöntemle yapılan kalça ve diz protezi cerrahisine de bakış açısı olumlu anlamda yükselecektir. Yani sadece robotik cerrahi tekniğini görmesi bile normal yapılan ameliyatların kalitesini yükseltecektir. Çünkü ameliyat öncesi hazırlık robot teknolojisinin en önemli kısımlarından biri ve genç hekimlerin bu eğitimi almaları çok eğitici olacaktır. Bunun yanında şöyle bir şey de söylemek istiyorum; bu teknoloji şu an ülkemizde çok kısıtlı sayıda yapılabiliyor ama ben eminim ki gün geçtikçe genç jenerasyon hekim gurubunun ilgisi ile sayı belirgin olarak artacaktır. Onlar bu robotik cerrahi tekniğini kesinlikle kullanacaklardır ve bu teknik ilerleyen yıllarda herkesin ulaşabileceği bir teknoloji olarak karşımıza çıkacaktır.
